ضوابط مطلوب طراحی فضای شهری‌

 

۱ ـ 1 ـ پیاده رو
1ـ 1 ـ 1 ـ حداقل عرض مفید پیاده رو 120 سانتیمتر باشد.
1ـ 1 ـ 2 ـ رعایت حداقل 120 سانتیمتر فاصله از دیوار برای هر نوع مانعی که به هر علت نصب‌آن در پیاده رو برنامه ریزی می‌گردد اجباری است‌.
1ـ 1 ـ 3 ـ حداکثر شیب عرض پیاده‌رو دو درصد باشد.
1ـ 1 ـ 4 ـ حداکثر شیب طولی پیاده‌رو هشت درصد باشد.
1ـ 1 ـ 5 ـ حداکثر شیب قسمت اتصال بین دو پیاده‌رو که نسبت به هم اختلاف سطح دارند درسرپیچ‌، سه درصد باشد.
1ـ 1 ـ 6ـ ایجاد جدول یا اختلاف سطح بین پیاده‌رو و سواره الزامی است‌.
1ـ 1 ـ 7 ـ ایجاد جدول به ارتفاع حداقل 5 سانتیمتر بین پیاده رو، باغچه یاجوی کنار پیاده روالزامی است‌.
1ـ 1 ـ 8 ـ پوشش کف پیاده‌رو باید از مصالح سخت و غیرلغزنده باشد.
1ـ 1 ـ 9 ـ هرگونه شیرفلکه و سایر اجزای تأسیسات شهری در فلکه معابر باید در محفظه‌مناسب در نظر گرفته شود.
1ـ 1 ـ 10 ـ همسطح بودن هرگونه درپوش با سطح پیاده‌رو الزامی است‌.
1ـ 1 ـ 11 ـ استفاده از هرگونه شبکه در سطح پیاده رو ممنوع است‌.

1ـ 2 ـ پلهای ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو
ـ 2ـ 1ـ پیش‌بینی پلهای ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو و حداکثر در هر 500 متر فاصله الزامی‌است‌.
1ـ 2ـ 2ـ اتصال پلهای ارتباطی و پیاده‌رو باید بدون اختلاف سطح باشد، در صورت وجوداختلاف سطح‌، رعایت ضوابط ذکر شده در فصل سطح شیبدار الزامی است‌.
1ـ 2ـ 3ـ حداقل عرض پلهای ارتباطی که در امتداد مسیر پیاده رو نصب می‌شوند، برابر عرض‌پیاده رو باشد. حداقل عرض پلهای ارتباطی عمود بر مسیر پیاده‌رو 150 سانتیمتر باشد.
1ـ 2ـ 4ـ محل ارتباط پیاده‌رو و سواره‌رو باید دارای علائم حسی قابل تشخیص برای نابینایان‌باشد.
1ـ 2ـ 5ـ ساختن پل یا سطح لغزنده ممنوع است‌.
1 ـ 3ـ محل عبور عابر پیاده در سواره‌رو:ـ 3ـ 1ـ ایجاد خط کشی عابر پیاده در سواره‌رو در کلیه تقاطعها و حداکثر در هر 500 متر الزامی‌است‌.
1ـ 3ـ 2ـ ایجاد خط کشی عابر پیاده در محل تردد معلولان و در مکانهای خاص آنها الزامی است‌.
1ـ 3ـ 3ـ ساختن پلهای ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو در امتداد خط کشی الزامی است‌.
1ـ 3ـ 4ـ پیش‌بینی دستگاه تولیدی صدای خبر کننده به هنگام عبور آزاد برای عابر پیاده جهت‌استفاده نابینایان در تقاطعهای پرتردد الزامی است‌.
1ـ 3ـ 5ـ کفسازی محل خط کشی عابر پیاده باید از جنس قابل تشخیص برای هدایت نابینایان‌باشد.
1ـ 4 ـ توقفگاه‌
ـ 4ـ 1ـ برای توقف وسیله نقلیه به منظور پیاده و سوار شدن معلولان از وسیله نقلیه درخیابانهای اصلی شهر ایجاد خلیج (پیشرفتگی سواره رو در پیاده‌رو)به عمق حداقل 60/3 متر و به‌طور حداقل 12 متر با ارتباط مناسب با پیاده‌رو الزامی است‌.
1ـ 4ـ 2ـ اختصاص دو پارکینگ ویژه معلولان با نصب علامت مخصوص در کنار خیابان اصلی‌و در 500 فاصله الزامی است‌.
1ـ 4ـ 3ـ در توقفگاههای عمومی اختصاص 3 درصد فضای توقفگاه به معلولان جسمی ـحرکتی الزامی است‌.
1ـ 4ـ 4ـ حداقل عرض محل توقف اتومبیل معلولان با صندلی چرخدار 50/3 متر است‌.
1ـ 4ـ 5ـ محل توقف اتومبیل معلولان جسمی ـ حرکتی می‌باید در نزدیکترین فاصله به درهای‌ورودی یا خروجی آسانسور باشد.
1ـ 4ـ 6ـ توقفگاههای اختصاصی معلولان باید به وسیله علامت مخصوص مشخص شود.
1ـ 5 ـ تجهیزات شهری‌
1 ـ ایستگاهها
ـ 5ـ 1ـ پایانه‌های اتوبوسرانی درون شهری‌، مراکز شهری‌، و نزدیک ساختمانهای عمومی‌پرتردد، احداث محل انتظار ایستگاه اتوبوس به عرض حداقل 140 سانتیمتر و همسطح با کف‌اتوبوس الزامی است‌.
1ـ 5ـ 1ـ 2 ـ شرایط دسترسی به محل انتظار مسافر در ایستگاههای اتوبوس شهری مطابق‌شرایط اتصال پیاده‌رو به سواره‌رو باشد.
1ـ 5ـ 1ـ 3ـ در ایستگاههای قابل استفاده برای معلولان‌، پیش‌بینی سرپناه‌، حفاظ و نیمکت باارتفاع 45 سانتیمتر از کف الزامی است‌.
1ـ 5ـ 1ـ 4 ـ در محوطه پایانه‌های مسافربری برون شهری رعایت کلیه شرایط لازم برای امکان‌تردد معلولان الزامی است‌.
1ـ 5ـ 2ـ تلفن عمومی و صندوق پست‌
ـ 5ـ 2ـ 1ـ در پایانه‌های اتوبوسرانی درون شهری‌، مراکز شهری و نزدیک ساختمانهای عمومی‌پر تردد و مخصوص معلولان‌، پیش‌بینی تلفن عمومی و صندوق پست قابل استفاده برای معلولان بامشخصات زیر الزامی است‌.
1ـ 5ـ 2ـ 1ـ 1ـ دسترسی به تلفن عمومی یا صندوق پس به صورت همسطح و یا باشیب‌مناسب برای معلولان صورت گیرد.
1ـ 5ـ 2ـ 1ـ 2 ـ پیش‌بینی فضای آزاد به ابعاد حداقل 110 * 140 سانتیمتر در جلو تلفن و یاصندوق پست الزامی است‌.
1ـ 5ـ 2ـ 1ـ 3 ـ حداقل عرض در باجه تلفن عمومی 80 سانتیمتر باشد.
1ـ 5ـ 2ـ 1ـ 4 ـ حداکثر ارتفاع محل شکاف سکه‌، صفحة شماره گیر تلفن و شکاف صندوق پست یکصد سانتیمتر از کف باشد.
1ـ 5ـ 2ـ 1ـ 5ـ پیش‌بینی پیشخوان در ارتفاع 80 سانتیمتر جهت استفاده معلولان در فضای تلفن‌عمومی ضروری است‌.
1ـ 5ـ 3ـ در معابر و فضاهای شهری و در محلهایی که آبریزگاه عمومی احداث می‌شود، ایجادحداقل یک آبریزگاه مخصوص معلولان الزامی است‌. در آبریزگاههای بزرگ در ازای هر ده واحد یک‌واحد آبریزگاه اضافه شود.
مناسب سازی معابر
2ـ 1ـ پیاده‌روهای موجود
ـ 1ـ 1ـ با استفاده از امکانات‌، حداقل عرض پیاده‌روهای باریک به 90 سانتیمتر رسانیده شود.
2ـ 1ـ 2 ـ موانعی که به هر علت در پیاده رو قرار داشته و یا نصف گردیده و از حداقل عرض مفید90 سانتیمتر می‌کاهند (مانند مانع عبور وسائط نقلیه‌، باجه تلفن‌، صندوق پست‌، دکه‌، تیربرق ...)باید جابجا گردند.
2ـ 3ـ محل خط کشی عابر پیاده‌
ـ 3ـ 1 ـ محل عبور عابر پیاده در سواره روها باید اصلاح‌، تسطیح و به صورت خط کشی باحداقل عرض 150 سانتیمتر و قابل دسترسی به پیاده‌روها شود.
2ـ 3ـ 2 ـ وجود پلهای ارتباطی در امتداد کلیه خط کشیهای عابر پیاده الزامی است‌.
2ـ 3ـ 3 ـ جزیره وسط خیابان در محل خط کشی عابر پیاده باید قابل عبورصندلی چرخدار شود.
2ـ 4ـ توقفگاهها
ـ 4ـ 1ـ در توقفگاههای عمومی موجود باید حداقل 2 درصد فضای توقفگاه در نزدیکترین‌فاصله به ورودی و خروجی و دسترسی مناسب به پیاده‌رو برای توقف اتومبیل معلولان جسمی‌حرکتی اختصاص یابد. این عمل در وضع موجود از طریق تبدیل فضای سه محل توقف اتومبیل‌معلول جسمی ـ حرکتی امکانپذیر است‌.
: ضوابط کلی طراحی ساختمانهای عمومی‌
تعریف‌:.
3ـ1ـ ورودیها
ـ1ـ1ـ ورودی اصلی باید برای استفاده معلولان نیز در نظر گرفته شود، و به سواره‌رو یا پارکینگ‌ساختمان دسترسی مناسب داشته باشد.
3ـ1ـ2 ـ ورودی ساختمان حتی الامکان هم سطح پیاده‌رو باشد.
3ـ1ـ3ـ پیاده‌رو منتهی به ورودی معلولان باید با علایم حسی مشخص شود.
3ـ1ـ4 ـ حداقل عمل فضای جلو ورودی 140 سانتیمتر است‌.
3ـ1ـ5ـ وجود سایه‌بان به عرض حداقل 140 سانتیمتر بر روی فضای جلو ورودی الزامی است‌.
3ـ1ـ6 ـ حداقل عرض بازشوها در ورودی ساختمان 160 سانتیمتر باشد.
3ـ2ـ راهرو
ـ2ـ1ـ حداقل عرض راهرو 140 سانتیمتر است‌.
3ـ2ـ2ـ کف راهروها باید غیرلغزنده باشد و از نصف کفپوشها با پرز بلند نیز خودداری شود.
3ـ2ـ3ـ در صورت وجود اختلاف سطح در کف راهرو باید ارتباط با سطح شیبدار به صورت‌مناسبی تأمین گردد.
3ـ3ـ بازشوها (درو پنجره‌)
ـ3ـ1ـ حداقل عرض مفید هرلنگه در برای عبور صندلی چرخدار 82 سانتیمتر باشد.
3ـ3ـ2ـ در مورد درهایی که به خارج باز می‌شوند تأمین دید کافی الزامی است‌.
3ـ3ـ3ـ حداکثر ارتفاع دید از کف تمام شده 100 سانتیمتر باشد.
3ـ3ـ4ـ درها باید دارای پاخور به ارتفاع 20 سانتیمتر باشند.
3ـ3ـ5ـ در صورت استفاده از درهای چرخان‌، گردشی‌، کشویی‌، پیش‌بینی یک در معمولی به‌عرض مفید حداقل 80 سانتیمتر در جوار آنها برای استفاده معلولان الزامی است‌.
3ـ3ـ6ـ کلیه درها باید به سهولت باز و بسته شوند.
3ـ3ـ7ـ دستگیره درها باید از نوع اهرمی بوده و فاصله داخلی بین آنها و سطح در 5/3 تا 7سانتیمتر باشد.
3ـ3ـ8ـ حداقل فاصله بین دو در متوالی چنانچه هر دو در به یک جهت باز شوند 200 سانتیمتر،چنانچه هر دو به سمت خارج باز شوند 120 سانتیمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند 280سانتیمتر باشد.
3ـ3ـ9ـ درها باید حتی المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه 2سانتیمتر باشد.
3ـ3ـ10ـ به منظور تسهیل در حرکت‌، پیش‌بینی 150 سانتیمتر سطح هموار در هر سوی در و 30سانتیمتر در طرفین آن الزامی است‌.
3ـ3ـ11ـ ارتفاع دستگیره از کف حداکثر 120 سانتیمتر باشد.
3ـ3ـ12ـ کلیه درها و پنجره‌هایی که تا کف دارای شیشه هستند در مقابل ضربه صندلی چرخدارمحافظ و از شیشه مقاوم ساخته شوند.
4ـ3ـ پله‌
ـ 4ـ 1ـ وجود علائم حسی در کف‌؛ قبل از ورود به قفسه پله برای هشدار به نابینایان الزامی‌است‌.
3ـ 4ـ 2ـ عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17سانتیمتر باشد.
3ـ 4ـ 3ـ حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد.
3ـ 4ـ 4ـ نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است‌.
3ـ 4ـ 5ـ ارتفاع دست انداز از کف پله برای کودکان 60 سانتیمتر و برای بزرگسالان 85 سانتیمترباشد.
3ـ 4ـ 6ـ حداکثر قطر میله دست‌انداز اعم از گرد یا صاف 3و5 سانتیمتر و حداقل فاصله آن ازدیوارها 4 سانتیمتر باشد.
3ـ 4ـ 7ـ لبه پله کاملاً غیرلغزنده بوده و به وسیله اختلاف رنگ قابل تشخیص باشد.
3ـ 4ـ 8ـ نصب هرگونه لبه پله غیرهمسطح و گرد کردن لبه پله ممنوع است‌.
3ـ 4ـ 9ـ در کناره‌های عرضی پله‌؛ تعبیه لبه مخصوص برای جلوگیری از لغزش عصا الزامی‌است‌.
3ـ 4ـ 10ـ پاخور پله باید بسته باشد و پیشامدگی لبه پله از پاخور نباید بیش از 3 سانتیمتر باشد.
3ـ 4ـ 11ـ حداکثر مقدار پله بین دو پا گرد باید 12 پله باشد.
3ـ 4ـ 12ـ حداقل عمق پاگرد پله 120 سانتیمتر و در پله‌های دو جهته همعرض پله باشد.
3ـ5ـ سطح شیبدار
ـ5ـ1ـ حداقل عرض سطح شیبدار 120 سانتیمتر باشد.
3ـ5ـ2ـ برای سطوح شیبدار تا 3 متر طول حداکثر شیب 8 درصد با عرض 120 سانتیمتر باشد.
3ـ5ـ3ـ در سطوح شیبدار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز 9 متر) در ازای هر متر افزایش طول‌5 سانتیمتر به عرض مفید آن اضافه و 5 درصد از شیب آن کاسته شود.
3ـ5ـ4ـ پیش‌بینی یک پاگرد به عمل حداقل 120 سانتیمتر و در هر 9 متر طول الزامی است‌. درسطوح شیبدار دو جهته عرض پاگرد برابر عرض سطح شیبدار خواهد بود.
3ـ5ـ5ـ کف سطح شیبدار باید غیرلغزنده باشد.
3ـ5ـ6ـ سطوح شیبدار و ورودی ساختمان باید مسقف باشد.
3ـ5ـ7ـ نصب میله دستگرد در طرفین سطح شیبدار الزامی است‌.
3ـ5ـ8ـ ارتفاع میله دستگرد از کف سطح شیبدار برای شخص نشسته 75 سانتیمتر برای شخص‌ایستاده 85 سانتیمتر و برای کودکان 60 سانتیمتر باشد.
3ـ5ـ9ـ حداکثر قطر میله دستگرد 5 و 3 سانتیمتر و حداقل فاصله بین آن و دیوار 4 سانتیمترباشد.
3ـ6ـ آسانسور
ـ6ـ1ـ در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می‌شود وجودحداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخدار الزامی است‌.
3ـ6ـ2ـ آسانسور باید همسطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
3ـ6ـ3ـ حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه 150*150 سانتیمتر مربع باشد.
3ـ6ـ4ـ آسانسور قابل استفاده برای معلولان باید مشخصات زیر را داشته باشد:
3ـ6ـ4ـ1ـ عرض مفید 80 سانتیمتر؛
3ـ6ـ4ـ2ـ مجهز به دو درکشویی با چشم الکترونیکی‌؛
3ـ6ـ4ـ3ـ ابعاد مفید اتاقک آسانسور 110 * 140 سانتیمتر؛
3ـ6ـ4ـ نصف دستگیره‌های کمکی در دیواره‌های آسانسور در ارتفاع 85 سانتیمتر از کف اتاقک‌الزامی است‌.
3ـ6ـ5ـ در محلهای پرتردد معلولان ارتفاع دکمه‌های کنترل کننده آسانسور حداکثر 130سانتیمتر؛ حداقل برجستگی آن 5/1 سانتیمتر و حداقل قطر آن 2 سانتیمتر و نیز برای استفاده‌نابینایان قابل تشخیص باشد.
3ـ6ـ6ـ لازم است توقف آسانسور با صوت مشخص شود.
3ـ7ـ فضاهای بهداشتی‌
ـ7ـ1ـ در قسمتهایی از ساختمانهای عمومی که معلولان تردد می‌نمایند تعبیه سرویس‌بهداشتی مخصوص آنان الزامی است‌.
3ـ7ـ2ـ حداقل اندازه سرویس بهداشتی 170 * 150 سانتیمتر مربع باشد و قابلیت گردش‌صندلی چرخدار در این فضا الزامی است‌.
3ـ7ـ3ـ در سرویس بهداشتی باید به بیرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراری از بیرون‌امکانپذیر باشد.
3ـ7ـ4ـ نصب کاسه مستراح به ارتفاع 45 سانتیمتر از کف الزامی است‌.
3ـ7ـ5ـ نصب دستگیره‌های کمکی افقی در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع 70 سانتیمتر از کف و20 سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است‌.
3ـ7ـ6ـ نصب دستگیره‌های کمکی عمودی با فاصله 30 سانتیمتر از جلو کاسه و 40 سانتیمتربالاتر از نشیمن مستراح به روی دیوار مجاوری اجباری است‌. دامنه نوسان میله‌های عمودی 80 تا120 سانتیمتر باشد.
3ـ7ـ7ـ نصب دستگیره اضافی بر روی قسمت داخلی در به ارتفاع 80 سانتیمتر از کف و 25سانتیمتر فاصله از محور لولا الزامی است‌.
3ـ7ـ8ـ دستشویی سرویسهای بهداشتی باید به نوعی نصف شوند که بدون جابه جایی فردمعلول از روی مستراح توسط وی قابل استفاده باشد.
3ـ7ـ9ـ ارتفاع مناسب دستشویی از کف معلولان 75 تا 80 سانتیمتر باشد.
3ـ7ـ10ـ حداقل عمق بدون مانع در زیر دستشویی 45 سانتیمتر باشد.
3ـ7ـ11ـ شیرهای دستشویی باید به صورت اهرمی و به راحتی باز و بسته شوند.
3ـ7ـ12ـ ارتفاع لبه پایینی آینه دستشویی معلولان از کف حداکثر 90 سانتیمتر باشد.
3ـ7ـ13ـ حداکثر ارتفاع آویز حوله و جای صابون از کف 80 سانتیمتر
3ـ8ـ1ـ کلیه اماکن‌؛ فضاهای شهری و قسمتهای از ساختمانهای عمومی که برای استفاده‌معلولان طراحی و تجهیز گردیده‌اند باید به وسیله علامت ویژه معلولان مشخص گردند.
3ـ9ـ ساختمانهایی که بخشهایی از آن مورد استفاده عمومی قرار می‌گیرد و باید برای معلولان‌نیز قابل استفاده باشند؛ به قرار زیر است‌:دانشگاهها و مراکز فرهنگی‌
بیمارستانها و درمانگاهها
مسجد و مصلی‌
آسایشگاهها
مراکز ورزشی‌
راه آهن ـ فرودگاه ـ ترمینال ـ مترو
بخش اورژانس کلیه فضاهای درمانی‌
مراکز خدماتی ـ اداری مانند بانک و مؤسسات مالی و پست و تلگراف و تلفن‌
مؤسسات دولتی‌
3ـ10ـ در سایر ساختمانهای عمومی رعایت موارد زیر الزامی است‌:
3ـ10ـ1ـ در مراکز آموزشی غیردانشگاهی باید طبقه همکف یا ده درصد سطح زیربنا؛ برای‌معلولان مناسب باشد.
3ـ10ـ2ـ کلیه هتلها تا ظرفیت 25 اتاق باید یک اتاق قابل دسترسی و استفاده با سرویسهای‌بهداشتی مناسب برای معلولان داشته باشد. در ازای هر 25 اتاق اضافه پیش‌بینی یک اتاق مناسب‌دیگر برای معلولان ضروری است‌. این اتاقها باید به طور یکنواخت در بین اتاقهای معمولی هتل‌توزیع گردند.
3ـ10ـ3ـ کلیه مسافرخانه‌ها و مهمانسراها تا ظرفیت 30 تخت باید یک تخت و یک سرویس‌بهداشتی مناسب برای استفاده معلولان داشته باشند؛ در ازای هر 30 تخت دیگر با سرویس بهداشتی‌مناسب برای معلولان اضافه شود.
3ـ10ـ4 ـ کلیه ساختمانهای اداری دولتی که بیش از 20 نفر کارمند و حداقل 400 مترمربع‌مساحت داشته باشند برای اشتغال معلولان قابل استفاده باشد.
3ـ10ـ5ـ کلیه پروانه ساختمانی تجاری و همچنین کلیه واحدهای بیش از 100 متر مربع بایدبرای معلولان جسمی قابل دسترسی و استفاده باشد.
3ـ 11ـ مجتمع‌های مسکونی‌
ـ11ـ1ـ در ساختمانهای مسکونی که تعبیه آسانسور اجباری است‌؛ باید یک آسانسور مناسب‌برای معلولان نصب شده باشد.
3ـ11ـ2ـ کلیه مجتمع‌های با بیش از 1000 مترمربع سطح و بیش از 10 واحد مسکونی بایدارتباطهای عمودی و افقی و فضاهای عمومی قابل استفاده برای معلولان جسمی ـ حرکتی33333333
منظور از اماکن عمومی در این آیین‌نامه‌، آن دسته از ساختمانهایی هستند که یکی از انواع‌خدمات عمومی را در اختیار افراد جامعه قرار می‌دهند222111
11