تشریح کامل نکات اجرایی نازک کاری ساختمان

لایه های مختلف دیوار اتاقها :

 

 1- دیوار سازی (آجر کاری با آجر سفالی و ملات ماسه سیمان)  2- شمشه گیری   3- گچ و خاک   4- سفید کار کشته کشی   5- سنگ قرنیز

شمشه گیری

 

پس از دیوار چینی با توجه اینکه دیوارهای خالی را به صورت سفالی (آجر چینی با آجر سفالی بدون شمشه ملات) می چینند ودقت این نوع دیوار چینی از لحاظ شاقول بودن و تراز بودن زیاد است.

 به وسیله شمشه گیری دیوار را در سطح قرار می دهند و یا به اصطلاح  کارگری دیوار را در یک باد قرار میدهند و آن بدینگونه است که

 

ابتدا با چشم بلندترین نقطه دیوار را معین می کنند (البته در سطح نما) و با گچ و ماله نقطه صافی را در آن محل ایجاد می نمایند و بعد این نقطه را با شاقول به پایین منتقل کرده و سطحی کوچکی نیز هم باد آن با گچ و خاک پایین دیوار ایجاد می نمایند آنگاه در گوشه دیگر دیوار نقطه را انتخاب کرده و باز با گچ وخاک نقطه صافی را درآن  ایجاد  می نمایند.

 

حال سه نقطه داریم که طبق اصول هندسی در آن می توان سطحی و مرور داد و حال به وسیله ریسمان که بین دو نقطه می کشند به فاصله یک متر و به یک متر زیر ریسمان نقاطی با گچ وخاک و ماله ایجاد کرده به طوری که کلیه این نقاط هم باد ریسمان باشد بعد به وسیله شاقول این نقاط را  به پایین دیوار منتقل می کنند آنگاه شمشه صافی را انتخاب کرده و به دو نقطه هم سطح و در امتداد یک شاقول متکی می نمایند و با گچ و خاک پشت آن را پر نموده و بدین وسیله روی دیوار خطی به پهنای، چند سانتیمتر و به طول دیوار ایجاد می نمایند و این عمل را هر یک متر و به یک متر و یا قدری کمتر تکرارمی کنند.

 

به این کار شمشه گیری می گویند و آنگاه بین این خطوط را با گچ وخاک پر کرده و بدین وسیله گچ و خاک کردن اطاق را تکمیل می نمایند. در مورد سیمان کاری هم همین کار را انجام میدهند ولی به جای گچ و خاک از ملات ماسه سیمان استفاده می نمایند.

 

گچ و خاک 

 

خاک رس را الک کرده و با گچ مخلوط می نمایند. نسبت این مخلوط در اصطلاح بنائی به قدرت گچ و یا زودگیری آن بستگی دارد. هر قدر گچ زودگیرتر باشد به خاک بیشتری نیاز دارد و معمولا نسبت تقریبی این مخلوط پنجاه درصد می باشد.

 

پس از مخلوط نمودن گچ وخاک، در ظرفهای کوچکی که به آن استامبولی می گویند قدری آب ریخته و آنگاه این مخلوط را روی آب می پاشند تا بدینوسیله کلیه دانه های گچ در تماس با آب باشد آنگاه آن را مخلوط کرده تا به صورت خمیری یکنواخت در آید و بعد فاصله بین شمشه گیری را که قبلا توضیح داده شده به وسیله آن پر می نمایند.

 علت مصرف خاک در گچ و خاک این است که هم ملات ارزانتر تمام  می شود و هم ملات دیرگیرتری بدست می دهد و پلاستیک تراز ملات گچ می باشد.

 

سفید کاری

 

بعد از اتمام گچ و خاک و خشک شدن آن اقدام به سفید کاری می کنند. به علت زود گیر بودن ملات  گچ آن را مانند گچ وخاک به مقدار کم در استامبولی می باشد. در موقع ساختن ملات گچ باید پودر گچ را توی آبی که در استامبولی می ریزند بپاشند تا تمام ذرات گچ در مجاورت آب قرار گرفته و تر بشود. آنگاه آن را با ماله روی کاه گل و یا گچ خاک می مالند به طوری که سطح کاملا صاف و یکنواختی ایجاد شود.

 

کشته کشی

 

به علت زود گیر بودن گچ نمی توان سطح آن را پرداختی وصاف نمود .بدین علت بعد از سفید کاری و قبل از آنکه ملات گچ خشک شود روی آن را یک ورقه کشته به ضخامت چند دهم میلیمتر می کشند و با ماله خوب پرداخت می کنند تا سطحی کاملا صاف و آماده نقاشی به دست آید.

کشته ملات گچی است که دیگر سخت نمی شود (خشک شدن با سخت شدن اشتباه نشود) و آن را بدین طریق تهیه می نمایند که ابتدا پودر گچ را از الک بسیار ریزی گذرانیده  و آنگاه آن  را مانند تهیه ملات گچ معمولی توی آب می پاشند و بوسیله هم زدن ملات با دست مانع سخت شدن آن می شوند و عمل همزدن آن تا 10 الی 15 دقیقه ادامه داده تا گچ حداکثر ازدیاد حجم خود را بدست آورد.

این ملات کاملا یکنواخت بوده و هرگز سخت نمی گردد بلکه در اثر تبخیر سطحی خشک می شود. گچ ساختمانی به رنگ سفید بوده و روی آن را می توان نقاشی نمود.بوسیله گچ روی دیوار و سقف ساختمان گل و بته و نقشهای زیبای دیگری می سازند که به این هنر به طور کلی گچ بری  می گویند.

 

سنگ قرنیز

 

با توجه به این که گچ در مقابل رطوبت مقا وم نبو ده و به سرعت فاسد می شود، برای جلوگیری از رسیدن رطوبت به دیوار گچ کاری شده در موقع شستن کف، دور اطاقها را به ارتفاع 10سانتیمتر یک سنگ پلاک کار میگذارند که به آن اصطلاحاً قرنیز میگویند.

برای قرنیز میتوان از سنگهای مختلفی مانند سنگ تراورتن، باغ ابریشم و یا سنگ مرمر و غیره استفاده نمود.

اگر در موقع کار گذاشتن این سنگ دقت شود که هم سطح گچ دیوار نصب گردد بهتر است زیرا اگر جلوتر از گچ عقب تر از گچ کاری نصب شود و در نتیجه گچ تیزی پیدا  خواهد کرد که در اثر مرور زمان لب پریده شده و منظره زشتی پیدا خواهد نمود.

بهتر است برای زیبایی در محل برخورد سنگ قرنیز و گچ، فرو رفتگی کوچکی که با آن چفت می گویند در گچ ایجاد نمود. برای آنکه سنگ قرنیز هم باد گچ و خاک نصب شود باید اولًا دقت نمود که گچ وخاک دیوارها به 10 ـ15 سانتیمتر ختم  گردد در ثانی در صورت لزوم باید چند سانتیمتر از دیوار را در محل برخورد با کف تراشید تا جای برای کلفتی سنگ قرنیز وملات پشت آن ایجاد گردد. کلفتی سنگ قرنیز معمولا یک سانتیمتر است .

 

موزائیک

 

در ایران موزائیک به قطعه سیمان گفته می شود که به ابعاد 10×10 و 20×20 و 25× 25و 30×و 40× 40و 50×50 یافت می شود و کف اطاقها را با آن فرش می کنند.

این قطعه را معمولا در دو لایه آستر و رویه می ریزند و بعد آن را با دستگاه های مخصوص پرس می کنند و بعد چند روزی آن را در هوای آزاد گذاشته و آبپاشی می نمایند تا در مجاورت رطوبت سیمان سخت گشته و قابل استفاده شود.

آستر موزائیک را کم سیمان تر و رویه آن را پر سیمان تر می گیرند. قست رویه گاهی ساده و گاهی نقش دار تهیه می شود. انتخاب نوع موزائیک و طریقه نصب آن بر حسب کف پوش روی آن متفاوت می باشد. چنانچه فرش موزائیک آخرین لایه کف سازی باشد موزائیک را از نوع مرغوبتر مینماید.

اگر بخواهیم روی موزائیک را با موکت و یا پار کت یا مصالح دیگر مفروش بنمائیم از موزائیک ارزانتر و یا حتی کاشی ساده سیمانی استفاده مینمائیم اگر کف پوش آخر پارکت باشد باید خطوط فرش موزائیک در امتداد یکدیگر واقع نشود. یاد آور می گردد که اگر بخواهیم طبقه هم کف را با پارکت مفروش نماییم حتماً در زیر فرش موزائیک باید از قشر قیر وگونی استفاده نمائیم. 30

در محلهایی که رفت و آمد زیادتر می باشد یا اگر بخواهیم سطح زیباتری به وجود بیاوریم برای فرش کردن اطاقها از سنگهای پلاک به ابعاد و رنگ و شکل های مختلف استفاده می نمائیم.

 

سرویسها

 

حمام- توالت- روشوئی- آشپزخانه

قسمت های فوق که از مهمترین مکانهای ساختمان است از لحاظ اجرای ساختمانی مخصوصا در مورد قیر وگونی دارای یک نوع دیتیل می باشد فقط ممکن است ازلحاظ عمران (ابعاد محلها) و یا تاسیسات و نوع لوله کشی باهم متفاوت باشند. کف دیوارهای سرویسها دارای دیتلهای جداگانه می باشند لایه های کف سرویسها از پایین به بالا بعد از  بتن به شرح زیر است.

1- بتن سبک برای شیب بندی  ،  2- یک لایه ماسه سیمان ،  3-قیر وگونی   ،  4-فرش

 

قیر و گونی سرویس ها :

 

قیر و گونی سرویسها بهتر است در دو مرحله انجام شود. مرحله اول دیوارها، مرحله دوم کف نظر به اینکه معمولا کاشی کاری سرویسها را قبل از فرش کف انجام می دهند چنانچه قیر وگونی کف نیز همزمان با قیر وگونی دیوارها انجام شود در موقع کاشی کاری و عبور و مرور کارگران از روی کف ناچار قیر و گونی آسیب دیده و سوراخ می شود و در نتیجه در موقع فرش کف دوباره این قیر و گونی با دو لایه گونی تجدید شود.

برای جلوگیری از این دوباره کاری بهتر است ابتدا دیوارها را قیر و گونی نموده و حداکثر این قیر وگونی را تا 10 سانتیمتر روی کف ادامه دهیم و بعد از اجرای کاشی کاری و بلافاصله قبل از فرش کف نسبت به قیر و گونی کف اقدام نموده و فوراً فرش کف را شروع نمائیم بهتر است قیر و گونی کف سرویسها در دو لایه گونی و سه لایه قیر انجام شود و بعد از اجرا حتماً به وسیله آب بستن در محل از غیر قابل نفوذ بودن آن مطمئن شویم.

 

اگر قیر و گونی کف را همان طوری که در بالا اشاره شد بعد از کاشی کاری دیوار انجام می دهیم باید حتماً قیر وگونی کف زیر قیر و گونی قبلی که از دیوار روی کف آورده ایم قرار گیرد و باید حتماً به وسیله قیر داغ این دو لایه به همدیگر بچسبد.

 

در موقع قیر و گونی کف باید دقت شود تا حمل کف شور کاملاً آب بندی شده و در صورت امکان این قیر و گونی داخل لوله کف شور قرار گیرد که در این صورت می باید لوله کف شور به اندازه کافی بزرگ باشد تا هم قیر وگونی و هم کف شور را در خود جا دهد.

 

فرش کف :

 

چنانچه کف دارای شیب باشد یعنی اگر در کف سرویس کف شور کار گذاشته باشد محل سرویس را باید با کفپوش هائی که ابعاد آن کوچکتر باشد فرش نمائیم. این ابعاد بستگی به بزرگی و کوچکی سرویس دارد زیرا با قطعات بزرگ مثلاً 30×30 نمی توان شیبهای لازم را در مکانهای کوچک اجراء نمود. ولی چنانچه کف سرویس دارای شیب نباشد می توان برای فرش آن از هر اندازه کف پوش استفاده نمود مانند سرامیک، موزائیک، سنگ، کاشیهای مخصوص کف، این نوع کاشیها بایداولاً  مقاوم بوده و در ثانی لیز نباشد.

لایه های دیوارهای سرویسها از خارج به داخل

1-دیوار   2-قشر ماسه سیمان زیرقیر و گونی    3-قیر و گونی    4-توری سیمی 5-کاشی لعابی و ملات آن

 

کاشی و ملات آن :

 

کاشی قطعه ای است لعابی به ابعاد 10× 10یا15 ×15 یا 20× 20... ضخامت آن در حدود 6 میلیمتر الی یک سانتیمتر می باشد.کاشی بر حسب لعاب روی آن به رنگهای سفید و یا الوان به بازار می آید. کاشی از دو لایه تشکیل شده است. لایه زیرین کاشی از جنس خاک رس می باشد که پس از تعیین درصد ناخالصی های آن و اضافه نمودن مواد لازم آن را قالب گیری نموده و پس ااز خشک کردن آن را به کوره می برند.

در این مرحله پختن قطعه کاملا انجام نمی شود آن را به صورت نیم پخت از کوره خارج می نمایند به این قطعه اصطلا حا پخت بیسکوئیتی و یا بیسکوئیت میگویند سپس لایه دوم را که مواد زودگیری به نام لعاب است روی آن می باشند و دوباره آن را به کوره برده در این مرحله لعاب ذوب شده و کلیه رویه کاشی را می پو شاند وسطحی صاف صیقلی و غیر قابل نفوذ ایجاد می نماید.

چنانچه لایه زیرین و روئی کاشی دارای ضرایب انبساط متفاوت باشد در اثر تغییر درجه حرارت روی لعاب کاشی ترکهائی ایجاد می شود که خیلی بد منظره و نازیباست.

 لعابی که روی کاشی می دهند انواع مختلف دارد مانند لعابهای نمکی یا لعابهای رنگی مانند سنگ آهن منگنزدار و یا اکسید آهن آبدار.

این مواد رنگی را بر روی سفال کاشی می پاشند بعد آن رادر کوره برده حرارت می دهند و لعاب به صورت قشر صیقلی شیشه در آمده و تمام سطح آجر را به طور یکنواخت می پوشاند. صنعت کاشی از قدیم الایام در ایران متداول بوده و از دوران صفویه کاشی کارهای جالبی در اصفهان به یادگار مانده است.

 

برای نصب کاشی ابتدا زیر کاشی را در کف به وسیله گچ یا ماسه تراز می نمایند و بعد کاشی را به حال تراز و شاقول نصب نموده و موقتاً با قطعه ای از گل رس تعادل آن را حفظ می نمایند بعد دوغ آب پر از سیمانی با ماسه نرم ساخته و آهسته آهسته پشت آن را در دو یا سه مرحله پر می نمایند

اگر یک مرحله پر نمایند اگر در یک مرحله پشت کاشی را با دوغاب سیمانی پر کنند ممکن است در اثر وزن دوغاب کاشی از جای خود کنده شده و یا شاقول و تراز بودن خارج شود پشت یک رج کاشی با دوغاب سیمان پر شد رج بعد را روی آن می گذراند و بعد از اتمام کار درزهای آن با ملاتی که از لحاظ رنگ با کاشی هماهنگ باشد بند کشی می نمایند

 معمولا از لحاظ زیبایی ارتفاع کاشی کاری را تا زیر سقف ادامه می دهند ولی حداقل ارتفاع کاشی در حمام ها به واسطه وجود دوش تا180 سانتیمتر و در آشپزخانه تا 150 سانتیمتر (چند رج بالاتر از ظرف شوئی) و در توالت ها تا 60 سانتیمتر و اگر در توالت دست شوئی وجود داشته باشد ارتفاع کاشی در آن قسمت 90 سانتیمتر باید باشد.

 

سقف کاذب :

 

سقف کاذب سقفی است که در زیر سقف اصلی ساختمان ساخته می شود و به سقف اصلی آویزان است. سقف کاذب را به علل مختلف می سازند مثلاً در ساختمانهای بتونی که ضخامت شاه تیرها و دالهای روی آن متفاوت است و این اختلاف ارتفاع از پایین بد منظره می باشد به وسیله ساختن سقف کاذب این نازیبایی را می پوشانند و یا در محل ساختن خرپا که به واسطه وجود دهانه های بزرگ ساخته می شود ضخامت خرپا را در فاصله سقف کاذب تا سقف اصلی گم میکنند.

گاهی اوقات نیز برای سالنهای سخنرانی و یا سینما و یا تئاتر که احتیاج به نور و صدای مخصوص دارند اقدام به ایجاد سقف کاذبی که نور و یا پخش صدای مورد لزوم را تأمین می نمایند.

معمولا از فاصله بین سقف کاذب و سقف اصلی که ممکن است تا حدود 80 سانتیمتر هم باشد لوله های آب گرم وآب سرد یا شوفاژ و همچنین کانالهای حرارتی  یا لوله های فاضلاب آب را عبور می دهند.

 

نما:

رعایت نکات زیر نما سازی الزامی است :

نما باید با سطح زیر کار اتصال کافی داشته باشدتا هنگام بروز زلزله خطر جدا شدن و فرو ریختن آن وجود نداشته باشد .

نما باید قابلیت تحمل شرایط اقلیمی خاص هر منطقه را داشته باشد.

نما باید به گونه ای انتخاب و اجرا شود که بروز اشکالاتی در آن (مانند ترک خوردگی) موجب آسیب دیدن سطح زیر کار بویژه اجزای سازه ای شود .

از اجزای نمادهای مجزا قبل از تکمیل سطح زیر کار پرهیز شود .

از به کار بردن قطعات سنگین در نما پرهیز شود.

 

عایقکاری رطوبتی:

اجرای عایقکاری در موارد زیر لازم است:  الف) بامهای تخت ،شیبدار:قوسی وگنبدها  ب) اوانگاها وایوانها  ج) کفها (در تماس با زمین نمناک وکف سرویسها وآشپز خانه) شالوده ها (در تماس با زمین نمناک )   ه) دیوارها زیر زمین ودیوارهای در تماس با آب  و) سایر قسمتها از قبیل کف پنجره های در تماس با محیط اطراف ، در پوش ودیوار جان پناه، دود کشها، بدنه وکف استخرها و منابع آب، نماهایی که در معرض بوران قرار دارند.

هنگام اجرای عایقکاری با قیر و گونی قیر اندود انجام می شود باید موارد زیر را رعایت شود:

 

1- عایقکاری به هنگام بارندگی مجاز نیست. 

2- عایقکاری بر روی سطوح مرطوب مجاز نیست.

3- عایقکاری جامد را تا هنگامی که گرم و روانند باید مصرف کرد.

4 - دمای قیر های مورد مصرف نباید بیش از 177+ درجه سلسیوس باشد.

5- راه رفتن روی سطوح عایقکاری شده باید با احتیاط و با استفاده از کفشهای بدون میخ انجام شود.

6- مصرف میخ برای محکم کردن لایه های عایقکاری مجاز نیست.

7- لایه های عایق باید از هر طرف 10 سانتیمتر همپوشانی داشته و به قیر مناسب کاملا به هم چسبانده شوند در همپوشانی لایه ها باید لایه های رویی در سمتی قرار گیرند که مطابق شیب بندی انجام شده آب از روی آنها به سمت لایه ریزی سرازیر گردد.

8- هنگامی که عایقکاری در بیش از یک لایه انجام می شود ، لایه های متوالی عایق باید عمود بر هم قرار گیرند.

9- سطوح عایقکاری شده باید پس از تکمیل لایه محافظی پوشانده شوند.

10- عایقکاری با عایقهای رطوبتی آماده ، مطابق روشهای توصیه شده توسط سازندگان انجام شود، در هر حال باید به تایید دستگاه نظارت برسد.

11- ایجاد زیر سازی مناسب برای انجام عایقکاری ضروری است .

 

بازشوها و تقویت کننده های اطراف آنها:

 

رعایت موارد زیر در مورد اندازه و محل بازشوها الزامی است:

- مجموع سطح بازشوها در هر دیوار بار بر از  یک سوم سطح آن دیوار بیشتر نباشد.

- مجموع طول بازشوها در هر دیوار باربر از یک دوم   طول دیوار بیشتر نباشد.

- فاصله اولین بازشوها در هر دیوار باربر از بر خارجی ساختمان (از انتهای دیوار)  کمتر از  ارتفاع بازشو به کمتر از 75 سانتیمتر نباشد، مگر آنکه در طرفین باز شو کلاف قائم (از کف تا سقف) قرار داده شود.

- فاصله دو بازشو نباید از دو سوم  ارتفاع کوچکترین  بازشوی طرفین خود و همچنین از مجموع طول آن دو بازشو کمتر باشد. در غیر این صورت جزر بین دو باز شو جزئی از بازشو منظور می شود ونباید آن را به عنوان دیوار برابر به حساب آورد.

- نعل درگاه روی بازشوهای مجاور باید به صورت یکسره با دهانه ای برابر مجموع طول بازشوها به اضافه جزر بین آنها و رعایت نکات بند 80-1-3-6-9 باشد.

- هیچ یک از ابعاد بازشوها از 2.5 متر بیشتر نباشد. در غیر این صورت باید طرفین بازشو را با تعبیه کلافهای قائم که به کلافهای افقی متصل می شوند، تقویت شود.

 

نعل درگاه :

برای نصب درگاهها رعایت شرایط زیر الزامی است:

 طول نشیمن  نعل درگاه بر روی دیوار در هر طرف باید حداقل 30 سانتیمتر باشد.

در صورت استفاده از کلافهای قائم در اطراف بازشوها، نعل درگاه باید به نحو مناسبی به آنها متصل شود.

عرض نعل درگاه باید مساوی ضخامت دیوار باشد.